İnsanlarda Üreme ve Gelişme Konu Anlatımı ile insan üreme sistemi, üreme hücreleri, gebelik ve embriyolojik gelişim konularını daha iyi anlayın. Biyoloji, tıp ve insan fizyolojisi.
İnsanlarda Üreme ve Gelişme
Her canlının neslini devam ettirmek üzere kendine benzer yeni bireyler meydana getirmesine üreme ya da çoğalma denir. Üreme ile;
» Türlerin özellikleri yeni bireylere aktarılır.
» Bir türün neslinin devamı sağlanmış olur. İnsanda üremeyi gerçekleştiren hücreleri meydana getiren ve yavru canlının oluşmasını sağlayan organlara üreme organları denir.
Dişi Üreme Yapı ve Organları
- Yumurtalık: Biri sağda diğeri solda olmak üzere iki adet yumurtalık bulunur. Dişi üreme hücresi olan yumurta, mayoz bölünme ile burada oluşur.
- Yumurta Kanalı: Yumurtalıklarda oluşan yumurtayı döl yatağına taşıyan kanal şeklindeki yapıdır. Döllenme olayı burada gerçekleşir.
- Döl Yatağı (rahim):Döllenmiş yumurta, gelişimini döl yatağında tamamlar.
- Vajina (döl yolu):Döl yatağı ile dış ortam arasındaki bağlantıyı sağlayan esnek yapıdır. Gelişimini tamamlayan bebek buradan doğar.
Erkek Üreme Yapı ve Organları
- Testis: Erkek bireyde iki testis bulunur. Erkek üreme hücresi olan sperm, mayoz bölünme ile testislerde üretilir.
- Salgı bezleri: Spermin hareketini kolaylaştıran salgının üretildiği yapıdır.
- Sperm kanalı: Spermi testislerden penise taşıyan kanaldır.
- Penis: Spermin ve idrarın erkek vücudundan dışarı çıkmasını sağlar.
Üreme organlarında üretilen sperm ve yumurtanın birleşmesi, yani döllenme, dişi bireyin yumurta kanalında gerçekleşir. Üreme hücrelerinin birleşmesi sonucu zigot oluşur.
Zigotun art arda mitoz bölünmeler geçirerek gelişmesi sonucu embriyo oluşur. Embriyo döl yatağına tutunarak gelişir ve ikinci aydan sonra fetüs adını alır. Yaklaşık kırk hafta sonra bebek dünyaya gelir.
ÜREME VE GELİŞME
Üreme sürecinde; gamet oluşumu, döllenme ve gelişme olayları meydana gelir.
1. Döllenme
Dişi üreme hücresi yumurta ile erkek üreme hücresi olan spermin çekirdeklerinin birleşmesine döllenme denir. Yumurtanın sperm tarafından döllenmesi dişi canlının yumurta kanalında gerçekleşir. Döllenme sonucunda meydana gelen döllenmiş yumurtaya zigot denir.
- Büyüme ve Gelişme
Döllenme ile başlayıp ergin canlının oluşması ile sonlanan olayların tümüne gelişme denir. Zigotun bölünmeleri sonucu oluşan hücre topluluğuna embriyo denir. Embriyo oluştuktan bir süre sonra döl yatağına yerleşir. İlk iki ay içinde embriyo büyüyüp hücre sayısını artırır. Embriyonun görüntüsü değişerek, canlının organ ve sistemleri şekillenmeye başlar. İnsan şekline benzeyen canlı taslağına da fetüs denir. İnsanda, embriyo zigottan itibaren doğuma kadar gelişimini döl yatağında sürdürür.
Embriyo gelişirken etrafında sıvı dolu bir kese, göbek bağı ve plasenta denen bir yapı oluşur. Sıvı dolu kese embriyoyu dış etkilerden korumanın yanında ona rahat hareket edebileceği bir ortam hazırlar. Göbek bağı anne ile yavrunun birbirine bağlanmasını sağlar. Plasenta ise anne kanı ile fetüs kanının karşılıklı olarak besin, oksijen ve artık madde alış verişi yapmasını sağlar.
Yavru canlı hamileliğin ilk üç ayında çok hızlı biçimde gelişir. Özellikle bu dönemde annenin hem beslenmesine, hem de bir kısım olumsuz etkenlere dikkat etmesi gereklidir. Anne adayının radyasyonun yoğun olduğu yerlerden, sigara içilen ortamlardan, alkol ve uyuşturucudan, kontrolsüz ilaç kullanımından uzak durması gereklidir. Embriyonun madde alış verişi plasenta üzerinden sağlanır.
Embriyonun besin ve oksijen ihtiyacı anne kanından sağlanır. İnsanda zigotun oluşumundan doğuma kadar yaklaşık 280 gün geçer ve yavru gelişiminin 40. haftasında doğar. Doğumun gerçekleşmesi sonucu annenin süt bezleri sinirsel ve hormonsal uyarılarla süt salgılamaya başlar. Artık yavru, anne sütüyle beslenir ve bebeklik dönemi başlar. Bebeklikten sonra sırasıyla çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemleri meydana gelir.
ERGENLİK DÖNEMİ
İnsanların yetişkinliğe geçiş dönemine ergenlik dönemi denir. Ergenlik dönemi 12 – 21 yaşları arasında meydana gelir. Ergenlik döneminin başlamasında kalıtsal, ruhsal ve bazı çevresel faktörler etkili olabilir. Bundan dolayı ergenlik döneminin başlama zamanı ve yaşanan değişmeler ortak olmaz. Çocukluktan ergenliğe geçişte vücutta bazı bedensel değişmeler oluşur. Bu değişmelerden bazıları erkek ve kız çocukları üzerinde benzer şekilde, bir kısmı ise farklı şekilde oluşur.
Sadece erkeklerde gerçekleşen bazı bedensel değişmeler;
» Ses kalınlaşır.
» Bıyık ve sakal oluşumu başlar.
» Testisler gelişir ve sperm üretmeye başlar.
» Kaslar, kızlarınkine göre daha fazla gelişir.
Sadece kızlarda gerçekleşen bazı bedensel değişmeler;
» Yağ doku etkisiyle kalçalar genişler.
» Göğüsler genişleyip, belirginleşir.
» Yumurtalık gelişir ve yumurta üretmeye başlar.
» Hormonunun etkisiyle ayda bir tane yumurta yapılmasını sağlayan adet döngüsü başlar.
Hem erkek hem de kızlarda gerçekleşen bazı bedensel değişmeler;
» Vücut kilosu ve hacmi artar.
» Koltuk altı ve cinsel organların çevresi kıllanır.
» Boyları uzar ve vücut organları gelişir.
» Deride yağlanmalar artar.
» Vücutta ve yüzde sivilceler çıkar.
» Kaslar gelişir ve ter salgılanması artar.
» Besin ve enerji tüketimi artar.
Hem erkek hem de kızlarda gerçekleşen bazı ruhsal değişmeler;
» Kendi başına hareket etme isteği artar.
» Cinsel konulara karşı merak duymar.
» Hayal kurar ve aşırı öfkelenir.
» Bir konu üzerinde dikkatini toplayamaz.
» Sık sık kararsız içinde olur.
» İletişim kurmada güçlük çeker.
» Gün içerisinde duyguları sık sık değişir.
» Sorumluluk duygusu gelişir.
Ergenlik döneminde bedensel ve ruhsal değişmeler geçirdikleri için büyümeye bağlı bazı sorunlarla karşılaşabilirler. Ergenlik dönemini bilinçli ve olumlu geçirmek sağlıklı gelişmeyi sağlar. Ergenlik dönemindeki değişmeler normal büyüme ve gelişmeyle ilgili olaylardır. Bu sebeple ailelerin çocuklarına yardımcı olması ve onları bilinçlendirmesi gereklidir.
Ergenlik çağındaki çocuklar yeni kimlik gelişimine uğradıklarından, büyüklerinin yaptıklarına özenirler ve taklit ederler. Pek çok güzel davranışın yanında bazı zararlı alışkanlıklar da bu şekilde ergenlik çağındaki çocuklar tarafından yapılmaya başlanır. Bunların en tehlikelileri sigara, alkol ve uyuşturucu kullanma gibi büyüme ve gelişmeyi etkileyen en önemli zararlı maddelerdir.
