Psikolojinin Temel Süreçleri Konu Anlatımı
DAVRANIŞIN OLUŞUMU
Organizma (hayvan ya da insan ) uyarıcı sonucunda davranışta bulunur. Ör: gözüne ışık gelen birisi gözünü kapatır. Soru sorulduğunda parmak kaldırmak vb.
Bilimsel çalışmalarda uyarıcı, sebep ve bağımsız değişken olarak da adlandırılır. Bunun sonucunda ortaya çıkan davranışa sonuç ya da bağımlı değişken de denebilir.
Değişken: Farklı değerler alabilen uyarıcılardır. Nitelikleri bakımından uyarıcılar ( bilimsel çalışmalarda bağımsız değişken) üçe ayrılır.
- Çevresel değişken: Bazı bilimsel çalışmalarda çevremizin davranışlara etkisi incelenir. Çevresel değişkenler, bizim iç çevremiz, sosyal ve fiziksel dış çevremizdir. Ör: Karnımızın guruldaması iç çevremize, arkadaşlarımızla birlikte olmamız sosyal çevremize, ısı, ışık vb. fiziki çevremize örnektir.
- Görev değişkeni: Katılımcının yaptığı işin özelliği ile ilgili değişkendir. Ör: görevin zorluğu, öğrenilecek kelime miktarı, çoktan seçmeli sınavlarda seçenek sayısı vb.
- Katılımcı Değişkeni: Katılımcının özellikleridir. Ör: Katılımcının yaşı Zekâsı, cinsiyeti vb. ( Bu değişken türünde deneysel çalışma yapılamaz çünkü bu özellikler değiştirilemez.)Psikolojide Klasik Davranışçı görüş davranışı U- D (uyarıcı –davranış) şeklinde açıklıyordu. Bu görüş zamanla değişti. Yeni Davranışçı Yaklaşım U- A- D (uyarıcı- Ara Değişken-davranış) şeklinde bir açıklama getirdi.Bu görüşte ( günümüzde daha çok bu görüş ön plandadır) ara değişkenler bilişsel süreçlerdir.
Bu ünitenin konusu olan bilişsel süreçler ( duyum, algı, duygular, bellek, bilinç, dikkat vb. ) doğrudan gözlenemez.
Bilişsel Süreçlerle İlgili Bazı Kavramlar
Duyumsama (Duyum): Organizmanın iç ve dış çevreden gelen uyarıcıları duyu organları aracılığı ile almasıdır.
Algılama: Duyu organları ile alınan uyarıcıların anlamlandırılmasıdır. dersimiz.com
Dikkat: Etrafımızdaki çok sayıdaki uyarıcıdan bazılarını seçme ve onlara odaklaşmadır.
Kısa Süreli Bellek: Öğrenilen bilgilerin kısa süre bellekte tutulmasını sağlayan bellek türüdür.
Uzun Süreli Bellek: Öğrenilen bilgilerin uzun süre bellekte tutulmasını sağlayan bellek türüdür.
Dürtü ve Güdüler: Gereksinimlerle ilgili olan ve bizi amaca yönlendiren güçlerdir.
Duygular: Korku, öfke, mutluluk, sevinme, hoşlanma, nefret vb duygulardır.
Kişilik: Bireyi diğer bireylerden ayıran davranışsal ve bilişsel özellikleri toplamıdır.
Sosyal Etkiler: İnsan diğer insanlarla birlikte yaşar ve onların etkisinde kalır. Kişinin tutumu, önyargıları, rolleri bu etki ile belirlenir. Bu etkilerin toplamına sosyal etki denir.
Beden- Zihin Sorunu: Uzun yıllar bedenle psikolojik yapı arasında bir ilişkinin olup olmadığı sorusu sorulmuş, bu konuda farklı görüşler ortaya çıkmıştır.
1. Tekçi Görüş: ( beden ya da zihinden sadece biri vardır.)
– Maddeci Görüş (Sadece beden vardır.) Bu görüşe göre zihin bedenin bir işlevidir.(BU görüşe şöyle bir soru sorulabilir: Aynı uyarıcı karşısında neden farklı davranıyoruz ?)
– Panpsişizm: (Sadece zihin vardır. ) Metafizik bir açıklamadır.
2. İkici Görüş (Hem beden hem zihin vardır. )
– Psikofizik Paralelcilik ( Beden ve zihin birbirinden bağımsızdır.) (bu konuda şöyle bir soru düşünülebilir: Özellikle psikiyatride kullanılan ilaçlar zihni de etkilemektedir. İlaçlar karamsarlık, ilgisizlik yaşam sevinci kaybı vb. belirtiler oluşturmaktadır. Bedenle zihin arasında etkileşim olmasa bunlar olabilir mi?)
– Psikofizik Etkileşimselcilik: ( beden ve zihin birbiriyle etkileşir.)
Günümüzde psikoloji süreçlerin biliş ve duyguların bir bedende olduğu kabul edilmekte ve bedenle zihnin ilişki içinde olup birbirini etkilediği bilinmektedir. Bedenimizde olup bitin her şeyden sorumlu olan sistem sinir sistemidir.
